راهنمای جامع تیپ شناسی شخصیتی - شناخت و توسعه شخصیت با تیپ شناسی

• تعریف تیپ شناسی شخصیتی
• تاریخچه تیپ شناسی
• چگونه تیپ شخصیتی خود را بشناسیم؟
• انواع تیپ های شخصیتی
• مدل پنج عاملی شخصیتی بزرگ (Big Five)
• تیپ شناسی یونگ
• تیپ شناسی مایرز بریگز (MBTI)
• تیپ شناسی (DISC)
• تیپ‌شناسی گالوپ (Gallup StrengthsFinder)
• تیپ شناسی انیاگرام
• تیپ شناسی شخصیت با رنگ

تعریف شخصیت چیست؟

شخصیت به مجموعه‌ای از ویژگی‌ها، رفتارها، الگوهای عملی، و نحوه برخورد با محیط و دیگر افراد اطلاق می‌شود که یک فرد را در جامعه تمایز می‌دهد. شخصیت یک مجموعه پیچیده از عوامل ویژه‌گی‌ها است که به صورت یکپارچه بر رفتار و رویه‌های فرد تأثیر می‌گذارد. شخصیت توسط ژنتیک، تجربه‌های زندگی، محیط اجتماعی، فرهنگ، تربیت، و دیگر عوامل روان‌شناختی تشکیل می‌شود.

ویژگی‌های شخصیتی ممکن است شامل جنبه‌هایی مانند خوش‌رویی، خجالتی بودن، انعطاف‌پذیری، اعتماد به نفس، مسئولیت‌پذیری، همدلی، عصبی بودن، انعطاف‌ناپذیری، هوش، قدرت تحمل، صداقت، تصمیم‌گیری، و هماهنگی می‌باشد. این ویژگی‌ها می‌توانند در هر فرد به طور یکتا ترکیب شوند و شخصیت منحصربه‌فردی را بسازند.

از طریق شخصیت، افراد با یکدیگر برخورد می‌کنند، روابط برقرار می‌کنند، و به جوامع پیوسته‌اند. شخصیت بر تصمیم‌گیری‌ها، رفتارها، موفقیت‌ها و شکست‌ها، و کیفیت زندگی تأثیرگذار است. برای بررسی و درک بهتر شخصیت افراد، روان‌شناسی شخصیت به عنوان یک حوزه از روان‌شناسی وجود دارد که برای بررسی و شناخت شخصیت افراد از روش‌ها و تئوری‌های مختلفی استفاده می‌کند.

تعریف تیپ شناسی شخصیتی

تیپ شناسی شخصیتی، یک روش شناسایی و تحلیل انواع شخصیت‌ها است که بر اساس معیارهایی مانند ویژگی‌های شخصیتی، عادات، تمایلات و رفتارها، شخصیت افراد را در قالب انواع تیپ‌ها دسته‌بندی می‌کند.

هدف تیپ شناسی شخصیتی، شناخت بهتر خود و دیگران است تا با توجه به تفاوت‌های شخصیتی، بتوان به ارتقای کیفیت زندگی فردی و اجتماعی کمک کرد.

تاریخچه تیپ شناسی و شخصیت شناسی

تاریخچه شخصیت شناسی به قدمتی بیش از 2000 سال برمی‌گردد و از زمان افلاطون و هیپوکراتوس، دو فیلسوف یونانی، شروع شده است. این دو فیلسوف اولین ایده‌ها و تئوری‌های اولیه را درباره تفاوت‌های شخصیتی انسان‌ها بیان کردند. افلاطون با ارائه تقسیم‌بندی بین انسان‌ها به سه گروه شهوتی، هوشی و ارادی، تفاوت‌های شخصیتی را بر اساس عوامل بیولوژیکی و عقلی مورد بررسی قرار داد. هیپوکراتوس همچنین با ارائه تقسیم‌بندی بین انسان‌ها به چهار تیپ بر اساس چهار عنصر اصلی (آتش، زمین، هوا، آب)، تفاوت‌های شخصیتی را بر اساس عوامل طبیعی مورد بررسی قرار داد.

در قرن 20، تیپ شناسی به شکل علمی‌تر و سازمان‌دهی‌تر توسط روانشناسان و پژوهشگران مختلف توسعه یافت. یکی از اولین تلاش‌ها برای تبیین تیپ‌های شخصیتی مدرن توسط کارل گوستاو یونگ، روانشناس و روان‌پزشک سوئیسی، بود. وی در دهه 1920 تیپ‌های شخصیتی را بر اساس نوع رویارویی فرد با دنیا (به طور خاص رابطه با خود و رابطه با دیگران) تبیین کرد. بر اساس این تئوری، یونگ چهار تیپ شخصیتی اصلی را شامل استعدادی‌ها، احساسی‌ها، انطباقی‌ها و جهت‌گیری‌ها تعریف کرد.

سپس در دهه 1930، میرسنبر کارت (Murray Cards) را برای توسعه تیپ‌شناسی از ایده‌های یونگ استفاده کرد. او بر اساس بررسی‌هایی که بر روی بیش از 10 هزار نفر انجام داده بود، به نتیجه رسید که تمام انسان‌ها می‌توانند در یکی از ۱۶ تیپ شخصیتی قرار بگیرند که هر کدام از این تیپ‌ها ویژگی‌ها و الگوهای خاصی از رفتار و تمایلات دارند.

پس از این، توسعه‌دهندگان دیگری نیز به این حوزه علاقه‌مند شدند و مدل‌ها و تئوری‌های مختلفی برای تیپ‌شناسی ایجاد کردند. از جمله مدل‌هایی مانند مدل پنج عامل شخصیتی بزرگ (Big Five Personality Traits) که در دهه 1980 و 1990 توسط پچ مک‌کری و رابرت مک‌کری توسعه یافت و اکنون یکی از پرکاربردترین مدل‌ها در حوزه تیپ‌شناسی است.

اما باید توجه داشت که تیپ‌شناسی‌ها تنها الگوهایی هستند که برای توصیف و تبیین رفتار و شخصیت انسان‌ها استفاده می‌شوند و هیچ‌گونه قاعده‌ی قطعی و علمی درباره‌ی تیپ‌ها وجود ندارد. همچنین، هر تیپ شخصیتی می‌تواند در طول زمان و در شرایط مختلف تغییر کند و شخصیت انسان‌ها به یک تیپ خاص محدود نمی‌شود. تیپ‌شناسی‌ها بیشتر به عنوان ابزاری برای خودشناسی، فهم بهتر از خود و دیگران و بهبود ارتباطات انسانی استفاده می‌شوند.

چگونه تیپ شخصیتی خود را بشناسیم؟

تیپ شناسی یک شیوه‌ای است که برای تحلیل و شناسایی شخصیت‌ها استفاده می‌شود. در واقع، با توجه به اینکه هر فردی شخصیت خاص خود را دارد، تیپ شناسی به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای تحلیل شخصیت، می‌تواند در بسیاری از زمینه‌ها مفید باشد. در این مقاله، به بررسی روش‌های تشخیص نوع شخصیتی خود و مزایای استفاده از تیپ شناسی می‌پردازیم.

انواع تیپ های شخصیتی

شخصیت انسان‌ها به صورت یکپارچه و گسترده‌ای از ویژگی‌ها، الگوها و رفتارهاست که هر فرد را از دیگران متمایز می‌کند. برای بررسی و توصیف شخصیت‌ها، تحقیقات زیادی انجام شده و انواع تیپ‌ها و دسته‌بندی‌های شخصیتی پدیدار شده است. برخی از اصلی‌ترین تیپ‌ها و دسته‌بندی‌های شخصیتی شامل موارد زیر است:

مدل پنج عامل شخصیتی بزرگ (Big Five Personality Traits)

این مدل که بر اساس تحقیقات پچ مک‌کری و رابرت مک‌کری در دهه 1980 و 1990 توسعه یافت، شامل پنج عامل اصلی شخصیت (خوشبینی، هماهنگی، پایداری هیجانی، پرتوانی، ذهن باز) که در بند به شرح زیر است:

• برونگرایی یا اعتماد به نفس (Extraversion): شامل صمیمیت، همدلی، فعالیت و موفقیت‌جویی است.
• هماهنگی (Agreeableness): شامل خوشرویی، همکاری، صداقت و همدلی است.
• وظیفه شناسی (Conscientiousness): شامل پرتوانی، پیگیری، تنظیم، وظیفه‌شناسی و سازمان‌دهی است.
• پایداری هیجانی (Emotional Stability): شامل استحکام روحی، پایداری هیجانی، آرامش و اعتماد به نفس است.
• روان رنجور (Neuroticism) شامل احساساتی، اضطرابی، تندرو و تحت تأثیر واکنش‌های احساسی است.
• ذهن باز (Openness to Experience): شامل ذهن باز، استدلال، پژوهش، خلاقیت و تحمل نوآوری است.

برون‌گرایی یا اعتماد به نفس (Extraversion): این عامل مرتبط با سطح انرژی و فعالیت فرد است. افرادی که بیشتر از این عامل برخوردارند، عموماً بیشتر اجتماعی، فعال و ارتباطی هستند. افرادی که دارای تیپ شخصیتی برون‌گرایی یا اعتماد به نفس هستند، از برقراری ارتباط با دیگران لذت می‌برند و معمولاً برای جذب توجه دیگران، فعالیت‌هایی مانند صحبت کردن، شوخی کردن و جذابیت‌های بیشتری ایجاد می­کنند.

هماهنگی (Agreeableness): این عامل مربوط به میزان مهربانی، همکاری و همدلی فرد است. افرادی که بیشتر از این عامل برخوردارند، عموماً خونسرد، مهربان و همکارانه با دیگران رفتار می‌کنند. افراد همدل و مهربان به دیگران احترام می‌گذارند و دوست دارند با دیگران کمک کنند و روابط دوستانه برقرار کنند. آن‌ها معمولاً بهترین تلاش خود را برای کمک به دیگران و ایجاد صلح و آرامش در محیط اطراف خود انجام می‌دهند.

وظیفه شناسی (Conscientiousness): این عامل مرتبط با میزان ترتیب، دقت و پشتکار فرد است. افرادی که بیشتر از این عامل برخوردارند، عموماً مرتب، مسئولیت‌پذیر و دقیق هستند. افرادی که دارای تیپ شخصیتی مسئولیت پذیر هستند، معمولاً خودشان را به چالش می‌کشانند و بهترین‌ها را از خود به دست می‌دهند. آن‌ها در پایبندی به قول و عمل به عملکردها، دقیق و دقیق هستند و از خودشان برای رسیدن به اهداف بلند پایه بلند و دقیقی قرار می‌دهند. این افراد اغلب با اخلاقیات بالا، خلاق، سازمان‌یافته و درستکار هستند و در کارهایشان بسیار حساب‌شده عمل می‌کنند

روان رنجور (Neuroticism): این عامل مربوط به میزان استرس، نگرانی و عصبی بودن فرد است. افرادی که بیشتر از این عامل برخوردارند، عموماً احساساتی، نگران و تندرو هستند. افرادی که دارای تیپ شخصیتی روان رنجور هستند، معمولاً احساساتی، اضطرابی، تندرو و تحت تأثیر واکنش‌های احساسی قرار می‌گیرند. آن‌ها تمایل دارند که در مواجهه با فشارهای روانی و همچنین واقعیت‌های ناخوشایند، به سرعت به وضعیت عصبانیت و اضطراب واکنش نشان دهند. این افراد به سختی از تجربیات ناخوشایند گذشته، خلاصه شده و دارای تمایل به گریه کردن و بی‌میلی می­باشند.

ذهن باز (Openness to experience): این عامل مرتبط با میزان استعداد برای تجربه‌پذیری، خلاقیت و پذیرش تغییرات است. افرادی که بیشتر از این عامل برخوردارند، عموماً خلاق، بازمانده و دارای تنوع عقیده هستند.

تیپ شناسی یونگ

تیپ شناسی یونگ یکی از ابزارهای روانشناسی است که بر اساس تئوری‌های روانشناسی تحلیلی یا تحلیل روانی کارل یونگ، یک روانشناس معروف، توسعه یافته است. تئوری یونگ در مورد ساختار و فرآیندهای شخصیت انسان و ارتباط آن با نوع و عملکرد توابع روحی و نوع تمایلات شخصیتی استوار است.

تست تیپ شناسی یونگ بر اساس چهار تابع شناختی اصلی شامل: تابع ادراکی (Sensing)، تابع اندیشه و تفکر (Thinking)، تابع احساس و ارزش‌گذاری (Feeling)، و تابع تصمیم‌گیری (Intuition)و همچنین دو جهت اصلی تمایل به بیرون‌گرایی(Extraversion) یا درون‌گرایی (Introversion) تعریف می‌شود.

با استفاده از تست تیپ شناسی یونگ، فرد می‌تواند تمایلات شخصیتی خود را به طور میانبر و بر اساس پاسخ‌های خود به سوالات مشخصی تشخیص دهد. این تست به عنوان یک ابزار در حوزه‌هایی مانند توسعه شخصی، مشاوره، رهبری، تیم‌های کاری، و تفاوت‌های فردی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به هر حال، تفسیر نتایج تست تیپ شناسی یونگ نیاز به تخصص و تجربه در حوزه روانشناسی دارد و باید به‌عنوان یک ابزار همراه با سایر روش‌ها و ابزارها در بررسی شخصیت فرد استفاده شود.

زیابی

تیپ‌شناسی مایرز بریگز (Myers-Briggs Type Indicator - MBTI):

این تیپ‌شناسی بر اساس تئوری‌های پردازش اطلاعات کارل یونگ در دهه 1920 و 1930 توسعه یافته و مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تیپ‌شناسی بر اساس چهار بعد اصلی شخصی شامل تمرکز فرد بر جزئیات و وقوعات مشاهدات حسی و عملیات عقلانی است، یا تمرکز فرد بر الگوها و معناها، تصورات و ایده‌های غیرقابل مشاهده است.

تمایل به احساسات (Feeling) یا تمایل به استدلال (Thinking): شامل ترجیحات فرد برای تصمیم‌گیری بر اساس احساسات و ارزش‌های شخصی و یا تصمیم‌گیری بر اساس منطق و استدلال عقلانی است.

تمایل به تفکر (Thinking) یا تمایل به حس (Feeling): شامل رویکردهای فرد به حل مسئله و تصمیم‌گیری است، آیا فرد تمایل دارد بر اساس منطق و اصول عقلانی عمل کند یا بر اساس احساسات و عواطف شخصی خود تصمیم‌گیری کند.

تمایل به برنامه‌ریزی (Judging) یا تمایل به فراگیری (Perceiving): شامل ترجیحات فرد برای برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی زندگی و انجام وظایف یا تمایل به انعطاف‌پذیری، پذیرش تغییر و پرداختن به اتفاقات و آنچه در محیط اطراف رخ می‌دهد.

MBTI که مخفف Myers-Briggs Type Indicator است، یکی از معروف‌ترین و پراستفاده‌ترین ابزارهای تست تیپ شناسی است. MBTI بر اساس تئوری‌های پیشرفته روانشناسی جهشی (Jungian psychology) توسط مادر و دختر مایرز و ایزابل بریگز توسعه یافته است.

MBTI افراد را بر اساس چهار بُعد اصلی تیپ شناسی تعریف می‌کند که شامل این عوامل است:

• تمایل به جمع‌بندی یا تمایل به اندک‌بینی (Extraversion یا Introversion)،
• تمایل به دریافت اطلاعات از خارج یا تمایل به اندیشه و تفکر داخلی (Sensing یا Intuition)،
• تمایل به تصمیم‌گیری از طریق منطق و منطقی‌بودن یا تمایل به تصمیم‌گیری بر اساس احساسات و ارزش‌ها (Thinking یا Feeling)،
• تمایل به اقدام یا تمایل به کندکاری (Judging یا Perceiving).

MBTI بر اساس پاسخ‌های فرد به سوالات مختلف، نوع تیپ شخصیتی فرد را تعیین می‌کند. این تست در حوزه‌های مختلفی مانند مشاوره، توسعه شخصی، مدیریت، ارتباطات، آموزش و تربیت، و همچنین به عنوان ابزارهای انتخاب و ارزیابی در محیط‌های کاری و سازمانی استفاده می‌شود.

آزمون دهید: آزمون استعدادیابی شغلی رایگان

تیپ‌شناسی دیسک (DISC):

تست تیپ شناسی DISC یکی از ابزارهای مورد استفاده در حوزه روانشناسی و مدیریت است که برای ارزیابی رفتار و ارتباطات افراد به کار می‌رود. این تست بر اساس چهار عامل اصلی تیپ شناسی DISC که شامل تبیین (Dominance)، تاثیرگذاری (Influence)، پایگاه گذاری (Steadiness) و پردازش (Conscientiousness) است، طراحی شده است.

هر یک از این عوامل تیپ شناسی DISC ویژگی‌های خاصی از رفتار و ارتباطات در افراد را برجسته می‌کند. تست DISC بر اساس پاسخ‌ها و واکنش‌های فرد در مواجهه با سوالات و وظایف مختلف، نوع تیپ شخصیتی فرد را تعیین می‌کند.

از تست تیپ شناسی DISC در مطالعات مدیریت، تیم‌سازی، ارتباطات بین فردی، توسعه شخصی و حرفه‌ای، رهبری، و مدیریت رفتارها و ارتباطات در محیط‌های کاری و سازمانی استفاده می‌شود. تفسیر نتایج این تست نیز نیاز به تجربه و تخصص در حوزه روانشناسی دارد و بهتر است توسط کارشناسان متخصص استفاده شود.

این تیپ‌شناسی بر اساس تئوری‌های ویلیام مارستون در دهه 1920 و 1930 توسعه یافته و مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تیپ‌شناسی، افراد بر اساس چهار نوع رفتاری به گروه‌بندی می‌شوند که عبارتند از:

آگاهی (Dominance): شامل تمایل به رهبری، قاطعیت و تصمیم‌گیری قاطع است.

نفوذ اجتماعی (Influence): شامل تمایل به برقراری روابط اجتماعی، ارتباطات بالا و انگیزش از طریق ارتباطات اجتماعی یی و تأثیرگذاری در دیگران است.

پایبندی (Steadiness): شامل تمایل به پایبندی به الگوها و روتین‌ها، صداقت و پایبندی به تعهدات و وفاداری به گروه و سازمان است.

دقت (Conscientiousness): شامل تمایل به دقت و دقت در انجام وظایف، برنامه‌ریزی دقیق و تمرکز بر جزئیات است.

تیپ‌شناسی گالوپ (Gallup StrengthsFinder):

این تیپ‌شناسی بر اساس بررسی و توسعه قوت‌های شناختی و عملکردی افراد توسط گالوپ انجام می‌شود. این تیپ‌شناسی بر اساس 34 قدرت شناختی و عملکردی افراد، از جمله خلاقیت، پرداختن به جزئیات، رهبری، تفکر استراتژیک، صداقت و ... به گروه‌بندی افراد می‌پردازد.

هر یک از این تیپ‌شناسی‌ها مزایا و محدودیت‌های خود را دارند و هر فرد ممکن است به یک یا چند تیپ‌شناسی متفاوت تعلق داشته باشد. شناخت و آگاهی از تیپ شخصیتی خود و خواندن و تفهیم شخصیت‌های دیگران می‌تواند به بهبود روابط اجتماعی، کارآمدی در محیط کار و بهره‌برداری بهتر از قابلیت‌ها و قوت‌های فردی کمک کند. اما باید توجه داشت که شخصیت انسان‌ها پیچیده و چند بعدی است و هیچ تیپ‌شناسی به تنهایی نمی‌تواند همه جوانب و ویژگی‌های یک فرد را تشریح کند. هر فرد در موقعیت‌های مختلف و در طول زمان ممکن است رفتارها و واکنش‌های متفاوتی از خود نشان دهد

تیپ شناسی انیاگرام (Enneagram):

تست انیاگرام یکی از ابزارهای شناختی در حوزه روانشناسی است که برای ارزیابی شخصیت و رفتار افراد به کار می‌رود. این تست بر اساس نظریه انیاگرام، که توسط پژوهشگر آلمانی گئورگ انیاگرام در دهه 1930 معرفی شد، توسعه یافته است و به عنوان یک ابزار معتبر و پرکاربرد در تحقیقات و مطالعات شخصیت شناخته می‌شود.

انیاگرام براساس تقسیم‌بندی شخصیت به 9 تیپ شخصیتی که هر یک از این تیپ های شخصیتی را بر روی یک نمودار 9 نقطه ای ترسیم می‌کند و درباره چگونگی ارتباط تیپ ها با یکدیگر توضیح می دهد.

از تست انیاگرام در مطالعات روانشناسی، مشاوره روانشناسی، تیم‌سازی، توسعه شخصی و حرفه‌ای، مشاوره شغلی و تشخیص شخصیت در اختلالات روانشناختی استفاده می‌شود. هرچند که تست انیاگرام یک ابزار معتبر است، اما برای تفسیر نتایج آن و تشخیص دقیق شخصیت فرد، نیاز به تجربه و تخصص در حوزه روانشناسی دارد و بهتر است توسط کارشناسان متخصص استفاده شود.

تیپ شناسی شخصیت با رنگ

تست تیپ شناسی بر اساس رنگ یکی از ابزارهای معرفی شخصیت بر اساس تمایلات و انتخاب‌های رنگی فرد است. این تست بر اساس ایده‌های روانشناختی و رنگ‌شناسی انسان توسعه یافته است و می‌تواند برای بررسی برخی ویژگی‌های شخصیتی و تمایلات فرد به کار رود.

برخی از تست‌های تیپ شناسی بر اساس رنگ، شامل پرسش‌ها و سوالاتی هستند که به فرد کمک می‌کنند تا ترجیحات رنگی خود را شناسایی کند. این ترجیحات رنگی می‌تواند نشان‌دهنده ویژگی‌های شخصیتی مانند احساسات، رفتارها، و نوع انرژی فرد باشد.

به عنوان مثال، برخی از تست‌های تیپ شناسی بر اساس رنگ، ممکن است از فرد بپرسند که رنگ مورد علاقه‌اش چیست، چگونه رنگ‌ها برایش احساس می‌کند، و چگونه رنگ‌ها به او انرژی می‌دهند. بر اساس پاسخ‌های فرد، تیپ شخصیتی او مشخص می‌شود.

هرچند که تست‌های تیپ شناسی بر اساس رنگ ممکن است جالب و سرگرم‌کننده باشند، اما برای ارزیابی کامل و دقیق شخصیت فرد، نیاز به استفاده از تست‌هایی با پایه علمی قوی‌تر و بهره‌برداری از تخصص و تجربه در حوزه روانشناسی دارند. همچنین باید به‌خاطر داشته باشید که شخصیت انسان از مجموعه‌ای از عوامل مختلف تشکیل شده است و تست‌های تیپ شناسی بر اساس رنگ تنها یک جنبه از شخصیت را ارزیابی می‌کنند و نباید به تنهایی ملاک تشخیص تیپ شخصیتی فرد قرار گیرد.

آزمون دهید: تست افسردگی بک

سخن پایانی:

تست‌های روانشناسی می‌توانند به شما کمک کنند تا بهترین راهکارها و روش‌هایی را برای توسعه و بهبود شخصیت خود شناسایی کنید و در راستای رشد و بهره‌برداری از ظرفیت‌های ذهنی و روحی خود پیش بروید. در هر صورت، نتایج تست‌های روانشناسی تنها یکی از ابزارها برای شناخت و درک شخصیت شما هستند و نباید به تنهایی به عنوان تصمیم‌گیری‌های قطعی و نهایی برای زندگی‌تان تلقی شوند. برای بهره‌برداری کامل از این تست‌ها، بهتر است با متخصصین روانشناسی و مشاورین تستشو همکاری نمایید تا نتایج را در چارچوبی کامل و همراه با سایر عوامل و شرایط زندگی‌تان بررسی کنید.