طرحواره رها شدگی چیست؟

1. تجربیات منفی در دوران کودکی

یکی از علل اصلی شکل‌گیری طرحواره رها شدگی، تجربیات منفی و آسیب‌زا در دوران کودکی است. کودکانی که در خانواده‌هایی با مشکلات عاطفی یا روان‌شناختی بزرگ می‌شوند، ممکن است احساس کنند که از توجه و محبت والدین محروم هستند. به عنوان مثال، والدین ممکن است به دلیل مشغله‌های کاری، مشکلات روانی یا اعتیاد نتوانند به نیازهای عاطفی کودک پاسخ دهند. این کمبود محبت و توجه می‌تواند موجب احساس تنهایی و رها شدگی در کودک شود.

همچنین، کودکانی که در محیط‌هایی با بی‌ثباتی عاطفی، طلاق والدین یا جابجایی‌های مداوم زندگی می‌کنند، ممکن است احساس کنند که در هیچ جایی تعلق ندارند. این نوع تجربیات می‌تواند باعث ایجاد طرحواره رها شدگی شود، زیرا کودک یاد می‌گیرد که دنیای عاطفی امنی وجود ندارد و ممکن است در آینده نیز احساس بی‌کسی داشته باشد.

2. ترک و فقدان والدین یا مراقبین

یکی دیگر از علل اصلی طرحواره رها شدگی، ترک یا فقدان یکی از والدین یا مراقبین اصلی است. این فقدان ممکن است به دلیل مرگ، طلاق، یا بی‌توجهی والدین به کودک رخ دهد. هنگامی که کودک یک یا هر دو والد را از دست می‌دهد، ممکن است احساس کند که دیگر هیچ‌کس او را دوست ندارد یا از او مراقبت نمی‌کند. این نوع تجربیات به طور معمول باعث می‌شود که فرد در بزرگسالی با مشکلات عاطفی و احساس رها شدگی مواجه شود.

3. بی‌توجهی عاطفی و نادیده‌گرفتن نیازهای عاطفی

گاهی اوقات ممکن است والدین به دلیل عدم آگاهی از نیازهای عاطفی فرزند خود، ناتوان از برآورده ساختن این نیازها باشند. این نوع بی‌توجهی می‌تواند کودک را دچار احساس رها شدگی کند. در چنین شرایطی، کودک ممکن است حس کند که هیچ‌کس در زندگی او وجود ندارد که او را درک کند یا به نیازهای عاطفی‌اش پاسخ دهد. این احساس می‌تواند تا بزرگسالی همراه فرد باقی بماند و باعث مشکلات در روابط اجتماعی و عاطفی او شود.

4. نارسا بودن روابط والد-کودک

نارسا بودن روابط والد و کودک، به ویژه زمانی که والدین قادر به ایجاد ارتباط عاطفی سالم و پایدار با کودک نباشند، یکی از علل دیگر طرحواره رها شدگی است. کودکانی که با والدین سرد و بی‌احساس یا والدینی که دچار اختلالات روان‌شناختی هستند، رشد می‌کنند، ممکن است احساس کنند که دیگران به آنها توجه ندارند. در این گونه موارد، کودک به صورت ناخودآگاه این پیام را دریافت می‌کند که هیچ‌کس نمی‌تواند او را دوست داشته باشد و در نتیجه احساس رها شدگی و تنهایی می‌کند.

5. تأثیرات اجتماعی و فرهنگی

عوامل اجتماعی و فرهنگی نیز می‌توانند در شکل‌گیری طرحواره رها شدگی مؤثر باشند. در جوامعی که بر فردیت و استقلال تأکید زیادی می‌شود، افراد ممکن است احساس کنند که باید به تنهایی با مشکلات خود روبه‌رو شوند. این فرهنگ‌های فردگرایانه می‌توانند به احساس رها شدگی دامن بزنند، به ویژه اگر فرد در روابط عاطفی و اجتماعی خود به تنهایی احساس کند که به اندازه کافی مورد حمایت قرار نمی‌گیرد.

6. تأثیرات روان‌شناختی و ویژگی‌های شخصیتی

افرادی که از نظر روان‌شناختی در معرض آسیب‌های زیادی قرار دارند یا ویژگی‌های شخصیتی مانند اضطراب، افسردگی یا بی‌اعتمادی دارند، بیشتر در معرض شکل‌گیری طرحواره رها شدگی هستند. این افراد ممکن است در مواجهه با چالش‌ها و شکست‌های زندگی، به سرعت احساس کنند که دیگران آنها را ترک کرده‌اند و تنها هستند. همچنین، افرادی که در روابط خود همواره به دنبال تأیید و محبت دیگران هستند، ممکن است وقتی این نیازها برآورده نشود، احساس رها شدگی و بی‌کسی کنند.

7. تأثیر تجربیات منفی در روابط عاطفی بزرگسالی

تجربیات منفی در روابط عاطفی نیز می‌تواند باعث تقویت طرحواره رها شدگی شود. فردی که در روابط گذشته خود با ترک یا بی‌توجهی مواجه شده است، ممکن است در آینده در روابط خود دچار اضطراب و ترس از رها شدگی شود. این ترس ممکن است به گونه‌ای در او تثبیت شود که از هر نوع رابطه نزدیک یا عاطفی پرهیز کند یا از ترس اینکه دوباره رها شود، روابط خود را تحت کنترل بگیرد.

طرحواره رها شدگی به عنوان یک الگوی روان‌شناختی می‌تواند ریشه در تجربیات منفی دوران کودکی، بی‌توجهی والدین، فقدان حمایت‌های عاطفی، و حتی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی داشته باشد. این طرحواره می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روابط فرد در بزرگسالی بگذارد و نیازمند درمان و توجه ویژه است تا فرد بتواند از احساسات منفی خود رها شود و روابط سالم‌تری بسازد.

طرحواره رهاشدگی یک نوع الگوی عاطفی است که معمولاً در اثر تجربه‌های منفی در دوران کودکی یا مراحل اولیه زندگی شکل می‌گیرد. این طرحواره در افراد باعث احساس عدم امنیت، نگرانی مداوم از ترک شدن یا رها شدن توسط دیگران و وابستگی عاطفی شدید می‌شود. افرادی که با این طرحواره روبه‌رو هستند، در روابط خود دچار مشکلات مختلفی می‌شوند که در نتیجه تأثیرات عاطفی و رفتاری خاصی ایجاد می‌شود. در ادامه به بررسی نشانه‌ها و ویژگی‌های افراد با طرحواره رهاشدگی می‌پردازیم.

1. ترس از ترک شدن

افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی از این می‌ترسند که دیگران آنها را ترک کنند. این ترس ممکن است در روابط عاطفی، خانوادگی یا اجتماعی بروز کند. این افراد ممکن است از کوچکترین نشانه‌های دوری یا تغییر رفتار از سوی دیگران احساس اضطراب کنند و تصور کنند که قرار است رها شوند. این ترس می‌تواند موجب رفتارهایی مانند چسبندگی بیش از حد یا تلاش برای جلب توجه و تایید دیگران شود.

2. وابستگی عاطفی شدید

افراد با طرحواره رهاشدگی اغلب وابستگی عاطفی زیادی به دیگران دارند. آنها ممکن است نتوانند به تنهایی تصمیم بگیرند یا مسئولیت‌های خود را به درستی انجام دهند و برای اطمینان از اینکه مورد محبت و تایید قرار می‌گیرند، به دیگران وابسته می‌شوند. این وابستگی می‌تواند به صورتی ناسالم در روابط عاطفی ظاهر شود، که در آن یکی از طرفین به طور مداوم به تایید و توجه نیاز دارد و به طور مستمر از ترس ترک شدن رنج می‌برد.

3. احساس تنهایی و انزوا

یکی دیگر از نشانه‌های بارز افراد با طرحواره رهاشدگی، احساس تنهایی و انزوا است. آنها ممکن است احساس کنند که هیچ‌کس آنها را درک نمی‌کند یا دوست ندارد. این افراد ممکن است از روابط اجتماعی دوری کنند یا در جمع‌ها احساس ناراحتی و بیگانگی کنند، زیرا به دلیل ترس از رها شدن یا ترک شدن، از برقراری ارتباط عمیق و صمیمی با دیگران جلوگیری می‌کنند.

4. رفتارهای اجتنابی و دفاعی

افرادی که با طرحواره رهاشدگی مواجه هستند، ممکن است در مواجهه با روابط نزدیک و صمیمی، رفتارهایی اجتنابی یا دفاعی از خود نشان دهند. آنها ممکن است به طور ناخودآگاه از نزدیک شدن به دیگران اجتناب کنند یا به دلیل ترس از آسیب‌دیدن، از برقراری ارتباط عاطفی و صمیمی با دیگران خودداری کنند. این اجتناب می‌تواند به شکلی در روابط صمیمی و حتی دوستی‌ها بروز کند، جایی که فرد برای جلوگیری از رها شدن یا آسیب‌دیدن از روابط عمیق فاصله می‌گیرد.

5. دلبستگی به روابط مشکل‌دار

افراد با طرحواره رهاشدگی ممکن است در روابط مشکل‌داری باقی بمانند که در آن‌ها احساس رهاشدگی یا نادیده گرفته شدن تجربه می‌شود. آنها ممکن است به طور ناخودآگاه به دنبال افرادی بگردند که قادر به فراهم آوردن امنیت عاطفی و تایید آن‌ها نباشند. این وابستگی به روابط ناسالم می‌تواند به آنها احساس وابستگی شدید و به دور از آزادی فردی بدهد، در حالی که در واقع این روابط به جای ایجاد امنیت، باعث افزایش اضطراب و بی‌اعتمادی در آن‌ها می‌شود.

6. نیاز به تایید و توجه مداوم

افراد با طرحواره رهاشدگی به تایید و توجه دیگران نیاز مداوم دارند. آنها به شدت نگران هستند که مبادا دیگران علاقه‌ای به آنها نداشته باشند و این باعث می‌شود که به دنبال تایید و محبت مستمر از دیگران باشند. این نیاز به تایید می‌تواند باعث ایجاد رفتارهایی مانند درخواست توجه مکرر، سرزنش و یا احساس سرخوردگی در صورت عدم دریافت آن شود.

7. احساس بی‌ارزشی و کمبود خودباوری

افراد مبتلا به طرحواره رهاشدگی معمولاً احساس بی‌ارزشی دارند. آنها به این باور رسیده‌اند که ارزش آنها تنها از طریق روابط عاطفی یا تایید دیگران مشخص می‌شود. در نتیجه، ممکن است در مواقعی که احساس می‌کنند کسی آنها را ترک کرده یا از آنها فاصله گرفته است، خود را بی‌ارزش و بی‌کفایت بدانند. این احساس بی‌ارزشی ممکن است باعث ایجاد مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب و حتی اختلالات اضطرابی اجتماعی شود.

8. چالش در ایجاد و حفظ روابط پایدار

افرادی که با طرحواره رهاشدگی زندگی می‌کنند، در ایجاد و حفظ روابط عاطفی پایدار دچار مشکل می‌شوند. آنها ممکن است در روابط عاطفی خود به شدت حساس باشند و کوچکترین تغییرات یا اختلافات را به عنوان نشانه‌ای از رهاشدگی یا ترک شدن تلقی کنند. این مشکلات باعث می‌شود که این افراد نتوانند روابط سالم و پایدار برقرار کنند و در نهایت ممکن است در دام روابط ناسالم و ناپایدار گرفتار شوند.

طرحواره رهاشدگی می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر روابط فرد داشته باشد. افراد مبتلا به این طرحواره ممکن است در برقراری روابط سالم و پایدار مشکل داشته باشند و احساس عدم امنیت و ترس از ترک شدن به طور مداوم آنها را آزار دهد. درمان‌های روانشناختی مانند درمان شناختی-رفتاری و مشاوره روانشناسی می‌توانند به این افراد کمک کنند تا طرحواره‌های منفی خود را شناسایی کرده و به تدریج آنها را تغییر دهند. با این حال، آگاهی از این نشانه‌ها و درک تاثیرات آن می‌تواند به افراد کمک کند تا بهتر با این طرحواره مواجه شده و از آن برای رشد و بهبود روابط خود استفاده کنند.