طرحواره انزوای اجتماعی/ بیگانگی (Social Isolation/Alienation - SI) طرحواره انزوای اجتماعی به احساس عمیق فرد اشاره دارد که او با دیگران متفاوت است یا به گروه‌های اجتماعی تعلق ندارد. فرد مبتلا به این طرحواره، خود را جدا از دیگران می‌بیند، احساس طرد یا غریبه بودن می‌کند و معمولاً از تعاملات اجتماعی اجتناب می‌ورزد یا در این تعاملات احساس ناراحتی می‌کند.

ویژگی‌های افراد دارای این طرحواره:

احساس متفاوت بودن: فرد فکر می‌کند که ارزش‌ها، شخصیت، یا علایقش با دیگران همخوانی ندارد.

احساس تعلق نداشتن: حس می‌کند که در گروه‌ها، جامعه یا حتی میان خانواده جایگاه ندارد.

اجتناب از تعاملات اجتماعی: به دلیل ترس از قضاوت، طرد شدن، یا احساس ناهماهنگی، تمایل به دوری از جمع‌ها دارد.

حساسیت به طرد شدن: هرگونه رفتار سرد یا بی‌توجهی از سوی دیگران را به عنوان نشانه‌ای از طرد شدن تفسیر می‌کند.

تنهایی مزمن: به دلیل عدم تعامل با دیگران، احساس انزوا و تنهایی عمیقی دارد. خودپنداره منفی اجتماعی: باور دارد که از نظر دیگران غیرعادی، نامطلوب یا غیرقابل‌پذیرش است.

علل ایجاد طرحواره انزوای اجتماعی/ بیگانگی:

این طرحواره معمولاً ریشه در تجربیات دوران کودکی و نوجوانی دارد:

طرد یا قضاوت شدن: تجربه طرد یا تمسخر از سوی همسالان، خانواده، یا جامعه. محرومیت از گروه‌های اجتماعی: ناتوانی در شرکت در فعالیت‌های گروهی یا عدم پذیرش در گروه‌های اجتماعی.

فرزندپروری ناهماهنگ: والدینی که کودک را بیش از حد مقایسه کرده، او را متفاوت یا طردشده تلقی کرده‌اند.

محیط خانوادگی خاص: زندگی در خانواده‌ای که از نظر فرهنگی، اجتماعی، یا اقتصادی با محیط اطراف تفاوت زیادی داشته است.

تجربه‌های تبعیض یا قضاوت: مواجهه با تبعیض یا برچسب‌های منفی از سوی جامعه یا دیگران.

پیامدهای طرحواره انزوای اجتماعی/ بیگانگی:

اجتناب اجتماعی: فرد به جای تعامل با دیگران، به گوشه‌گیری و انزوا روی می‌آورد. احساس پوچی و تنهایی: به دلیل نبود روابط معنادار، احساس خلأ و ناراحتی درونی دارد.

مشکلات در روابط صمیمانه: دشواری در برقراری ارتباط صمیمانه یا حفظ روابط اجتماعی.

اضطراب اجتماعی: احساس استرس شدید در موقعیت‌های اجتماعی. کاهش عزت‌نفس: به دلیل احساس متفاوت بودن و تعلق نداشتن، خودپنداره‌ای منفی شکل می‌گیرد.

افسردگی: تنهایی و انزوای مداوم می‌تواند به افسردگی مزمن منجر شود. راهکارها برای درمان طرحواره انزوای اجتماعی/ بیگانگی

الف) تکنیک‌های شناختی (بازسازی شناختی):

شناسایی باورهای ناکارآمد:

باورهایی مانند "من به دیگران تعلق ندارم" یا "هیچ‌کس مرا نمی‌پذیرد" را شناسایی کنید.

تمرین: ثبت افکار منفی درباره تعاملات اجتماعی و بررسی صحت آن‌ها.

بازسازی باورها:

باورهای منطقی‌تر را جایگزین کنید، مانند:

"من می‌توانم با دیگران نقاط مشترک پیدا کنم." "هر کسی ممکن است گاهی احساس متفاوت بودن کند."

چالش با افکار تعمیم‌یافته:

بررسی کنید که آیا حس "من هیچ‌کجا تعلق ندارم" یک باور کلی است یا بر اساس تجربیات محدود شکل گرفته است؟

ب) تکنیک‌های تجربی (کار با هیجان):

تصویرسازی ذهنی:

تصور موقعیت‌هایی که در آن احساس انزوا یا طرد شده‌اید.

در این تصویر، خود بالغ یا درمانگر وارد می‌شود و به کودک درون اطمینان می‌دهد که پذیرفته شده و تنها نیست.

بیان احساسات سرکوب‌شده:

احساساتی مانند خشم، غم، یا ناامیدی ناشی از طرد شدن را با نوشتن یا صحبت کردن ابراز کنید.

ج) تکنیک‌های رفتاری (بازسازی رفتار):

ایجاد روابط اجتماعی کوچک:

با تعاملات کوچک و ایمن شروع کنید، مانند سلام کردن به همکاران یا گفتگوهای کوتاه با آشنایان.

تمرین: هر روز با یک نفر جدید وارد مکالمه کوتاه شوید. پیوستن به گروه‌های اجتماعی:

در فعالیت‌ها یا گروه‌هایی که به علایق شما مرتبط هستند شرکت کنید (مانند کلاس‌های آموزشی، تیم‌های ورزشی، یا گروه‌های کتاب‌خوانی).

تمرین پذیرش اجتماعی:

به موقعیت‌های اجتماعی بروید و خود را در معرض جمع قرار دهید، حتی اگر احساس راحتی ندارید.

تمرین: حداقل هفته‌ای یک بار در یک رویداد اجتماعی شرکت کنید. یادگیری مهارت‌های ارتباطی:

تمرین کنید که چگونه مکالمات را شروع و حفظ کنید یا احساسات خود را به‌صورت سالم بیان کنید.

د) تکنیک‌های بین‌فردی:

تمرین صمیمیت:

تلاش برای نزدیک‌شدن به افراد مطمئن و ایجاد روابط معنادار. تمرین: احساسات خود را با یک دوست یا فرد قابل‌اعتماد در میان بگذارید.

تقویت مهارت‌های همدلی:

یاد بگیرید به جای تمرکز بر احساس متفاوت بودن، به علایق و احساسات مشترک با دیگران توجه کنید.

تمرین‌های عملی :

روزانه ارتباط کوچک برقرار کنید:

سعی کنید روزانه با یک نفر جدید سلام کنید یا گفتگو کنید.

فهرست نقاط مشترک:

فهرستی از علایق و ارزش‌های مشترک خود با دیگران بنویسید تا احساس متفاوت بودن کاهش یابد.

تعهد به حضور اجتماعی:

هر هفته در یک فعالیت گروهی یا اجتماعی شرکت کنید، حتی اگر در ابتدا احساس راحتی نمی‌کنید.

ثبت پیشرفت:

موفقیت‌های کوچک خود در تعاملات اجتماعی را ثبت کنید و هر روز به خود یادآوری کنید که در حال پیشرفت هستید.